درباره ما

دیدگاه وزارت معارف

انکشاف سرمایۀ بشری مطابق به اصول و اساسات دین مقدس اسلام، احترام به ارزش های ملی و حقوق بشر از طریق فراهم آوری زمینۀ دسترسی مساویانۀ همه اتباع كشور به تعلیم و تربیه با کیفیت غرض تمهید و تسهیم شان در انکشاف متوازن، رشد اقتصادی، صلح و امنیت در کشور.

وزارت معارف تلاش دارد تا به این دیدگاه از طریق مجرای پیریزی پلان کامل استراتیژیک پنج سالة معارف نایل آید، که هدف آن دسترسی به تعلیم و تربیه با کیفیت و تطبیق مدیریت عالی در سیستم معارف می باشد.

چالش های کلیدی

باوجود دستاورد های زیادی که حاصل گردیده است هنوز هم چالش های بزرگی در بخش امنیت و دسترسی به تعلیم و تربیه، کیفیت، پاسخگو بودن و اداره بر سر راه معارف افغانستان موجود اند.

۱. امنیت و دسترسی
به دلیل تداوم تهدید های امنیتِی، عدم موجودیت تسهیلات آموزشی و کمبود معلمین مسلکی بخصوص از قشراناث، بیشتر از ۵ ملیون(۴۲٪ ) از ۱۲ ملیون اطفال واجد شرایط مکتب دسترسی به تعلیم و تربیه ندارند. شش هزار مکتب بدون تعمیر و سایر تسهیلات ضروری است و صدها باب مکتب دور تر از منازل رهایشی قرار دارند که رفت و آمد به آنها برای اطفال بخصوص دختران مشکل است. از جمله ۴۱۲ ولسوالی و نواحی شهری در بیشتر از۲۰۰ولسوالي و ناحيه حتی یک متعلم دختر در صنف دهم و بالاتر از آن نیست و در 245 ولسوالی و ناحيه یک معلم مسلکی زن موجود نمي باشد. ۱۱ ملیون هموطن ما هنوز هم بیسواد باقی مانده و ۶۲۱ باب مکتب در ۶۸ ولسوالی ۱۰ ولایت کشور بنا برمشکلات امنیتی مسدود میباشد.

۲. کیفیت و پاسخگویی
فقط ۲۷٪ از ۱۷۰۰۰۰ تن معلم کمترین شرایط یک معلم مسلکی یعنی فراغت از صنف چهاردهم را دارا میباشند. در تعداد زیادی از مکاتب محدودیت صنوف درسی منجر به تقلیل ساعات درسی و ازدحام در صنوف شده که کیفیت تدریس را متضرر ساخته است. هنوز هم کمبود کتب و مواد درسی موجود بوده و زمینۀ شمولیت در مکاتب تعلیمات تخنیکی و مسلکی تنها به ۲٪ از فارغین صنوف نهم مهیاست، بدین معنی که زمینه آموزش حرفوی فقط برای یک بخش کوچک نفوس کشور فراهم میباشد، بنابر عدم موجودیت شرایط لازم خلای موجود میان فراغت و کاریابی نهايت زياد بوده و حسب ارقام رسمی فقط یک چهارم از ۹۵۰۰۰ تن فارغین صنوف ۱۲ در سال ۱۳۸۸ به پوهنتون ها و مؤسسات تحصیلات عالی راه یافته و متباقی به مشکل می توانند کار بیابند.
3. مدیریت
باوجود کوشش هائیکه بخاطر تقویت ظرفیت های کادری و کاری صورت گرفته، توانمندی اجرائیوی سکتور معارف در سطح مرکز و ولایات هنوز هم ناکافیست و آنهم بیشتر معلول فقدان پرسونل متخصص که بامعاش پایین حاضر به اشتغال درین وزارت نمیگردند بوده که به این مشکل افزوده است. کمبود ساختمان »محل مناسب کاری« و تجهیزات مورد نیاز بخصوص تکنالوژی معلوماتی پیچیده گی بیشتر را به مشکل فوق به بار اورده است.

معارف در کجا بود و در چه حالت قرار داشت؟

جنگ، ناآرامی های داخلی و منازعات مسلحانه میان سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۸۱ تمامی عرصه های زندگی، زیربنا های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در افغانستان را کاملا از بین برده و یا متضرر ساخته بود. میکانیزم های عرضۀ خدمات اجتماعی به شمول معارف نیز تا حد زیادی متلاشی و حتی شیرازه آن از میان رفته بود. اداره موقت افغانستان در سال ۱۳۸۱ چه از نگاه نیروی بشری دارای ظرفیت و مهارت های لازم و چه از نگاه ساختمان و زیربنا یک نظام ناقص و معیوب معارف را به ارث برده بود که توانائی محدود ارایۀ خدمات تعلیمی و تربیتی را داشت و کیفیت آن جداً زیر سؤال بود. احصائيه های ذیل صرف پاره ای از مشکلات موجود در آن مقطع زمانی را نشان میدهد:

کمتر از یک ملیون پسر در ۳۴۰۰ باب مکتب تعلیمات عمومی توسط ۲۰۷۰۰ معلم مصروف تعلیم بودند و سیستم معارف آن زمان پاسخگوی نیازمندی های مردم نبود.
نصاب تعلیمی واحد، ملی و معیاری و کتب درسی ستندرد موجود نبود.
صرف چهارباب دارالمعلمین در چهار ولایت با داشتن۴۰۰ تن محصل و ۵۰ تن استاد که همه از طبقه ذکور بودند، فعال بود.
به تعداد
۳۸ باب مکتب تعلیمات مسلکی وحرفوی قسماً فعال بود که ۱۵۰۰ تن متعلم و ۵۰ تن استاد از طبقه ذکور در آن مصروف تعلیم و تدریس بودند.
سالانه فقط ۲۲۰۰۰ تن شاگرد از طبقه ذکور در کورس های سواد آموزی آموزش می دیدند.
تنها۷۹۰۰ تن محصل در ۱۵ موسسۀ تحصیلات عالی شامل بودند.

حالا و باگذشت نه سال نظام معارف درکجا قرار دارد؟

از سال ۱۳۸۱ بدینسو سکتور معارف اصلاحات اساسی را دنبال و به دستاورد های چشمگیری نایل آمده است. برخی از پیشرفت ها و انکشافات عمده الی اخیر سال ۱۳۸۸ این وزارت ذیلاً تذکر می یابد:

افزایش هفت برابر در شمولیت شاگردان: بصورت مجموعی ۷ ملیون تن شاگرد در ۱۲۰۰۰ باب مکتب عمومی، ازجمله ۳۷٪ آن اناث، مصروف تعلیم هستند.
افزایش بیشتر از هشت برابر در تعداد معلمین: « یعنی امروز در نظام معارف به تعداد ۱۷۰۰۰۰ تن معلم که ۳۰٪ آن اناث می باشند، مصروف خدمت هستند».
تعداد مدارس رسمی تعلیمات اسلامی به ۵۵۰ باب افزایش یافته و ۱۳۶۰۰۰ تن طالب در آن مصروف کسب علوم اسلامی اند که ۹٪ شان را طبقه اناث تشکیل میدهد.
اداره تعلیمات اسلامی از ریاست به سطح معینیت تعلیمات اسلامی ارتقا یافت و برای اولین بار در تاریخ کشور شاخة از جامعه ازهر(انستیتیوت علوم اسلامی الازهر) در کابل افتتاح و تدریجاً به شهر های بزرگ کشور توسعه خواهد یافت.
نصاب درسی ملی برای تمامی مکاتب عمومی و اسلامی تهیه شده. کتب جدید برای تعلیمات اساسی(۹-۱) تألیف، چاپ و توزیع گردیده، توقع میرود که تهیه و تألیف کتب درسی برای دوره ثانوی تعليمات عمومي در سال ۱۳۸۹ و از تعلیمات اسلامی در سال۱۳۹۳ تکمیل گردد.
تعداد مراکز تربیه معلم از ۴ باب به ۴۲ باب افزایش یافته، حد اقل یک مرکز در هر ولایات با تسهیلات لیلیۀ ذکور و اناث که در آن ۴۲۰۰۰ تن (۳۸٪ زنان) مصروف تحصیل اند، فعال میباشد.
برعلاوه در سطح ولسوالی ها ۷۳ باب مرکز تربیه معلم در جوار مکاتب ایجاد گردیده تا در آن درجۀ تحصیلی معلمین مکاتب در برنامه های داخل خدمت ارتقاء یابد.
شمولیت در تعلیمات تخنيكي و مسلکی سیزده برابر افزایش یافته که به تعداد ۲۰۰۰۰ تن شاگرد (۱۶٪ اناث) در ۶۰ باب مکتب تعليمات تخنيكي و مسلکی مصروف تعليم هستند.
بیشتر از 95000 تن شاگرد (۲۷٪ اناث) در سال 1388 از صنف ۱۲ فارغ گردیده اند.
از سال ۱۳۸۱ بدینسو همه ساله بیشتر از ۲۵۰۰۰۰ تن (۶۲٪ اناث) یک دورۀ ۹ ماهه سواد آموزی را سپری نموده اند.
جهت تقویت اشتراک مردمی بمنظور بهبود کیفیت معارف، ۸۵۰۰ شورای مکاتب تأسیس گردیده و ۴۵۰۰ مکتب به کمک و سهم گیری فعال مردم محل اعمار گردیده است .
از جمله مکاتب یکه در سال های قبل از اثر مشکلات امنیتی مسدود گردیده بود، ۲۲۰ باب آن در سال ۱۳۸۸ مجدداً بازگشایی گردیده که در آن بیشتر از دو صد هزار تن شاگرد مصروف فراگیری علم هستند.
اصلاحات و انکشاف اداره جریان دارد؛ مسایل مربوط به اداره، نظارت و ارزیابی تقویت میگردد. سیستم جدید رتب و معاشات که مشوق عمده برای ارتقای کیفیت و زمینه ساز بهبود معیشت بوده بشکل سریع در حال تطبیق میباشد که تا اکنون 70،000هزار تن معلم تحت این سیستم آمده و از امتیازات آن مستفید میگردند، راه اندازی و تطبیق این سیستم تغییرات لازم و افزایش مناسب در معاشات تمامی منسوبین بشمول معلمین را به بار می آورد.
به تعداد ۶۳۰۰۰ تن محصل در بیشتر از ۲۴ باب پوهنتون و مؤسسه تحصیلات عالی مصروف تحصیل هستند.

پلان برای پنج سال آینده

اهداف ذکر شده در پلان ستراتیژیک وزارت های معارف و تحصیلات عالی غرض رسیدگی به چالش های موجود در سیستم معارف و قادر ساختن آن برای نیل به اهداف انکشافی هزارۀ سوم میلادی ملل متحد و تعلیم و تربیه برای همه تعیین گردیده است. که شرح مختصر آن قرار ذیل میباشد:

تعلیمات عمومی و اسلامی
میزان شمولیت خالص در تعلیمات اساسی برای دختران و پسران از ۶۵٪ و ۴۰٪ به ترتیب به ۷۵٪ و ۶۰٪ افزایش خواهد یافت. ۱۰ ملیون طفل (۴۲٪ دختران) به شمول اطفال دارای نیازمندی های خاص شامل مکاتب عمومی خواهند شد.
تعداد مکاتب عمومی به ۱۶۵۰۰ باب و تعداد معلمین به ۲۸۰۰۰۰ تن (۴۲٪ زنان) خواهد رسید.
شمولیت در مکاتب اسلامی به 200000 تن (۴۲٪ دختران) افزایش خواهد یافت و تعداد موسسات تعلیمات اسلامی وزارت معارف به ۱۰۰۰ باب و تعداد مدرسین آن به ۸۰۰۰ تن افزایش خواهد یافت.
تعداد مشمولين در مؤسسات تحصیلات عالی به ۱۱۵۰۰۰ تن(۳۵٪ دختران) افزایش خواهد یافت.

تهیه نصاب و تربیه معلم
نصاب درسی مطابق به نیازمندی های انکشافی کشور تهیه خواهد شد.
تمامی شاگردان و معلمین مکاتب تعليمات عمومی و اسلامی دسترسی به سیت کامل کتب درسی با کیفیت و رهنما های معلمین را خواهند یافت. بیشتر از ۲۱۰ ملیون کتاب و رهنمای معلمین چاپ و به دسترس مکاتب قرار خواهد گرفت. چهل فیصد از مکاتب با لابراتوار های ساینس و تکنالوژی معلوماتی مجهز خواهند شد.
حد اقل ۸۰٪ معلمین امتحان لیاقت را تکمیل خواهند نمود. تحصیلات و
شایسته گی ۶۰۰۰۰ تن معلم موجود به صنف ۱۴ در رشته های مربوطۀ شان ارتقا داده خواهد شد و پنجاه هزار فارغین لیسه ها (۴۵٪ دختران) از ولسوالی هایی که نیاز مبرم به داشتن معلمین مجرب دارند در مراکز تربیه معلم بحیث معلم تربیه خواهند شد. ۴۲ باب دارالمعلمین های موجود تقویه و تجهیز گردیده و تعداد مراکز حمایوی تربیه معلم در ولسوالی ها به 364 افزایش خواهد یافت.

تعلیمات تخنيكي و مسلکی

شمولیت به صنف دهم مکاتب تخنيكي و مسلکی از مجموع فارغین صنوف نهم به ۹٪ افزایش خواهد یافت. تعداد مجموعی شاگردان در مکاتب تعلیمات تخنيكي و مسلکی به ۱۵۰۰۰۰ تن(۳۰ فیصد اناث) افزایش خواهد یافت. تعداد مکاتب به ۵۰۸ باب توسعه خواهد یافت. بر علاوه براي ۵۰۰۰۰۰ تن از جانب وزارت کار و امور اجتماعی، شهدا و معلولین، زمينه تعلیمات حرفوي فراهم خواهد شد.

سواد آموزی
میزان سواد از 26% (12% زنان،39% مردان)به 48% (43% زنان و 54% مردان) افزایش خواهد یافت. کورس های سواد آموزی برای 3.6 ملیون تن بزرگسال %۶۰ زنان) تدویر خواهد شد. نصاب درسی سواد آموزی مطابق به نیازمندی های هر گروه تنظیم خواهد شد تا مهارت های زندگی را برای شان بیاموزد و بیشتر از ۲۰۰۰۰ تن ملا امام به حیث معلمین سواد آموزی آموزش داده خواهند شد تا در ترویج سواد آموزی در سطح قریه جات سهم بگیرند.

ادارۀ معارف
حد اقل ۷۵٪ از مکاتب عمومی و موسسات تعلیمات اسلامی و مراکز تربیه معلم، و ۱۰۰٪ مکاتب تعلیمات مسلکی و حرفوی، پوهنتون ها و دفاتر اداره معارف دارای تعمیر و دیگر تجهیزات خواهند بود.
استخدام بر اساس شایسته گی و سیستم جدید رتب و معاشات برای تمامی کارمندان صورت خواهدگرفت که ارتقای آموزش و ارزیابی سالانه شامل آن خواهد بود.
یک سیستم اداره مالی بهتر در سطح مرکز و ولایات غرض بهبود بخشیدن نظارت مالی تأسیس خواهد شد.
سیستم نظارت و ارزیابی تقویت خواهد یافت و با استفاده از تکنالوژی معلوماتی به سطح ولایات گسترش داده خواهد شد تا در تصمیم گیری های آگاهانه و مثمر کمک نماید.
استفاده از تکنالوژی معلوماتی غرض تقویه و بهبود تدریس، آموزش و اداره سیستم معارف ترویج و تسهیلات لازم آموزش کمپیوتر برای معلمین فراهم خواهد گردید.

اهداف معارف برای ۱۳۹۹ هـ ش يا ۲۰۲۰ م

مطابق قانون اساسی افغانستان، اهداف انکشاف هزارۀ سوم میلادی ملل متحد یا MDG، اهداف تعیین شدۀ تعلیم و تربیه برای همه، وزارت معارف متعهد است تا اطمینان حاصل نمايد، که الی سال ۱۳۹9 تمام اطفال دارای سن مکتب، تعلیمات ابتدایی شان را به اتمام خواهند رسانید، طور خلاصه وزارت معارف اهداف ذیل را بدست خواهد آورد:

شمولیت خالص در مکاتب ابتدایی برای دختران و پسران به ۹۸٪ خواهد رسید. ۱۴ ملیون تن شاگرد به شمول ۶.۵ ملیون تن دختر در ۲۲۰۰۰ باب مکتب توسط ۴۸۶۰۰۰ تن معلم (۵۰٪ زنان) تدریس خواهند شد.
تعداد طالب العلمان در موسسات تعلیمات اسلامی به ۴۷۰۰۰۰ تن خواهد رسید که در ۱۲۰۰ باب مدرسه توسط ۱۴۰۰۰ تن مدرس تدریس خواهند شد.
یک انستیتیوت ملی برای تهیۀ نصاب درسی فعال خواهد بود و یک سیت مکمل کتب درسی برای شاگردان سالانه قبل از آغاز سال تعلیمی توزیع خواهد شد.
حد اقل ۹۵٪ معلمین امتحان لیاقت را سپری خواهند نمود. تمامی معلمین حد اقل تعلیمات صنف ۱۴ را خواهند داشت.
ظرفیت های مکاتب تعلیمات تخنیکی و مسلکی افزایش خواهد یافت تا حد اقل ۱۲٪ فارغان تعلیمات اساسی را جذب نموده بتوانند. ۳۲۰۰۰۰ تن شاگرد توسط ۲۳۰۰۰ تن معلم مسلکی و متخصص در ۶۰۵ باب مکتب تخنیکی و مسلکی مشغول آموزش خواهند بود. سالانه ۲۰۰۰۰۰ تن بزرگسال در کورس های کوتاه مدت تخنیکی و مسلکی آموزش خواهند دید.
مؤسسات تحصیلات عالی نظر به نیازمندی ها عیار خواهند گردید تا متخصصین لازم در عرصه های مختلف را آموزش و عرضه بدارد. ۲۳۰۰۰۰ تن محصل الی سال 1399مشغول تحصیل در مؤسسات تحصیلات عالی خواهند بود.
میزان ملی سواد به ۷۵٪ افزایش خواهد یافت. یک ملیون تن بی سواد(۶۰٪ زنان) در ۴۰۰۰۰ کورس سواد آموزی سالانه توسط ۲۰۰۰۰ تن معلم آموزش خواهند یافت، تعداد مجموعی مردم یکه سواد می آموزند در سال 1399 به ۸ ملیون تن خواهد رسید.
۱۰۰٪ مکاتب و پوهنتون ها تعمیر قابل استفاده و محیط درسی مناسب خواهند داشت.
سیستم تعلیم و تربیه بیشتر متوازن خواهد بود و تفاوت های موجود از نگاه جندر و مسایل منطقوی با استفاده از سیستم تخصیص و نظارت بودجه در ولایات نظر به نیازمندی به حد اقل کاهش خواهد یافت.
یک سیستم فعال نظارت و ارزیابی موجود خواهد بود و در تمامی سطوح تصامیم بر اساس آمار و ارقام دقیق اتخاذ خواهد شد.
مواد درسی و طرق رسانیدن آن مطابق اولویت های انکشافی کشور عیار خواهد شد.